Azərbaycanda şirkət açmaq üçün nə lazımdır?

1. Hüquqi şəxs necə yaradılır? – Şirkət açmaq

Hüquqi şəxs iki yolla yaranır:
1. Təsis edilmə.
Şirkətin təsis üsulu ilə yaradılması təsisçi qərarı ilə olur və digər hüquqi şəxsin davamçısı olmayan yeni şirkət yaranır.
2. Yenidən təşkil olunma.
Bu yol ilə (birləşmə, qoşulma, ayrılma, bölünmə və ya çevrilmə) yeni şirkət yaranır və bu əvvəlki şirkətlərin hüquqi varisi olur.

2. Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı

Şirkət açma prosesi üç mərhələdən keçir:
– təsis sənədlərinin hazırlanması;
– nizamnamə kapitalının formalaşdırılması;
– şirkətin dövlət qeydiyyatı.

Aşağıdakı məsələlər barədə təsisçilər yekdil qərar qəbul edir:
– şirkətin təsis edilməsi;
– nizamnamənin təsdiq edilməsi;
– Payların əvəzinə qoyulan, pul dəyəri olan əşya, əmlak və digər hüquqların qiymətləndirilməsinin təsdiqi;
– şirkətin idarəetmə orqanlarının seçilməsi.

Təsisçi iki və daha çox olduqda şirkət açmaq üçün təsis müqaviləsi imzalanır.

3. Təsis müqaviləsinin şərtləri

Təsis müqaviləsinin mühüm şərtləri aşağıdakılardır:
– şirkətin yaradılması üzrə təsisçilərin birgə fəaliyyətinin ümumi qaydası;
– nizamnamə haqqında şərtlər;
– mülkiyyətin şirkətə ötürülməsi barədə şərtlər;
– yerləşdirilən səhmlərin kateqoriyası haqqında;
– səhmlərin ödənilməsi qaydası və müddəti;
– gələcək hüquqi şəxsin təşkilati-hüquqi forması;
– təsisçilərin hüquqi şəxsin fəaliyyətində iştirakı;
– hüquqi şəxsin fəaliyyətinin idarə edilməsi qaydası;
– təsisçilərin hüquqi şəxsin tərkibindən çıxma qaydası;
– şirkətin idarəetmə orqanlarının tərkibi və səlahiyyəti.

4. Şirkət nizamnaməsi nədir?

Nizamnamə şirkətin hüquqi vəziyyətini müəyyən edən, səhmdarlar və şirkət arasında münasibətləri tənzimləyən korporativ aktdır.

Nizamnamə şirkətin təsis sənədi olmaqla yalnız onun daxili münasibətləri deyil, həmçinin üçüncü şəxslər ilə arasında olan münasibətləri tənzimləyir. Buna görə nizamnamə müqavilə deyil, korporativ normativ akt kimi qəbul edilməlidir.

Əgər müqavilə bilavasitə onun tərəflərinin hərəkətlərinin tənzimlənməsi üçün nəzərdə tutulmuşdursa, nizamnamə hamı üçün ümumi olan hərəkət qaydaları və müvafiq hüquqi nəticələr doğurur.

4.1 Səhmdar Cəmiyyətinin nizamnaməsi

Səhmdar Cəmiyyətinin nizamnaməsində aşağıdakı müddəalar olmalıdır:
şirkətin adı, yerləşdiyi yer (hüquqi ünvan), tipi (açıq və ya qapalı),
yerləşdirilən səhmlərin sayı, nominal qiyməti, kateqoriyası (adi, imtiyazlı),
səhmlərin sahiblərinin hüquqları,
nizamnamə kapitalının miqdarı,
idarəetmə orqanlarının strukturu, səlahiyyəti və qərar qəbul etmə qaydası.

4.2 Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətin nizamnaməsi – MMC nizamnaməsi

Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətin nizamnaməsində əlavə olaraq göstərilməlidir:
iştirakçının şirkətdən çıxma qaydası və nəticələri haqqında,
şirkətin nizamnamə kapitalındakı payının digər şəxsə ötürülmə qaydası.

Nizamnamədə qanunazidd olmayan digər müddəalar da göstərilə bilər: bir səhmdara məxsus səhmlərin sayı, səhmlərin məcmu nominal dəyəri, bir səhmdara məxssus səslərin maksimal sayı və s.

Qanunvericilikdə şirkətlərin ümumi fəaliyyət qabiliyyəti nəzərdə tutulsa da, səhmdarlar şirkətin fəaliyyət qabiliyyətini məhdudlaşdıra bilər. Müəyyən sahələrdə fəaliyyət göstərən şirkətlər üçün fəaliyyət qabiliyyətinin məhdudlaşdırılması qanunvericiliklə nəzərdə tutula bilər.

Hüquqşünas Xəlil Mahmudov