Boşanma Prosesi

1. Giriş

1.1. Boşanma prosesi nədir?

Boşanma prosesi, ər-arvad arasında nikahın hüquqi yollarla ləğv edilməsi prosedurudur. Bu, tərəflərin hüquq və öhdəliklərini tənzimləyir, eyni zamanda uşaqların maraqlarını qorumağı və əmlak məsələlərinin həllini təmin etməyi hədəfləyir. Proses, Azərbaycan Respublikasının Ailə Məcəlləsi və digər qanunvericilik aktları ilə tənzimlənir.

Nikahın Ləğvi Forması:

1. Birgə Razılıqla:
   1. Tərəflər arasında razılıq olduqda və yetkinlik yaşına çatmayan uşaqlar yoxdursa, nikah qeydiyyat orqanında ləğv edilə bilər.
2. Mübahisəli Hallarda:
   1. Uşaqların kimdə qalacağı, aliment və əmlak bölgüsü ilə bağlı mübahisələr mövcuddursa, nikah məhkəmə qərarı ilə ləğv edilir.

Boşanma Prosesinin Əsas Məqsədləri:

• Ailə münasibətlərinin hüquqi baxımdan tənzimlənməsi.
• Tərəflərin hüquq və vəzifələrinin müəyyən edilməsi.
• Uşaqların hüquqlarının qorunması.
• Maliyyə və əmlak məsələlərinin həlli.

Hüquqi Əsaslar: Boşanma prosesi aşağıdakı qanunvericilik aktları ilə tənzimlənir:

1. Konstitusiya:
   1. Maddə 34 ailə hüquqlarının qorunmasını təmin edir və nikahın yalnız könüllü əsaslarla bağlanmasını təsbit edir.
2. Ailə Məcəlləsi:
   1. Maddə 15: Nikahın bağlanması qaydalarını müəyyən edir.
   1. Maddə 19: Nikahın ləğv edilməsi halları və prosedurları təsvir edir.
   1. Maddə 76-80: Yetkinlik yaşına çatmayan uşaqların hüquqları, aliment öhdəlikləri və onların hesablanması qaydalarını müəyyən edir.
3. Mediasiya Haqqında Qanun:
   1. Tərəflər arasında mübahisələrin sülh yolu ilə həll edilməsi üçün vasitəçilik prosesini tənzimləyir.
4. Mülki Prosessual Məcəllə:
   1. Məhkəmə prosesində tətbiq edilən prosedur qaydalarını müəyyən edir.

1.2. Bu Prosesi Başlatmaq Üçün Nə Etməlisiniz?

Boşanma prosesinə başlamaq üçün aşağıdakı addımları izləmək vacibdir:

1. Mediasiya Prosesinə Müraciət:
   1. Mediasiya mərhələsi qanunla tələb olunur və mübahisələrin həlli üçün ilk addımdır.
   1. Tələb Olunan Sənədlər:
      1. Nikah haqqında şəhadətnamənin əsli və surəti.
      1. Şəxsiyyət vəsiqələrinin surətləri.
      1. Mediasiya xərclərinin ödənilməsi barədə qəbz (60 AZN).
   1. Nəticələr:
      1. Razılıq Olarsa: Tərəflər qeydiyyat şöbəsində nikahı pozur.
      1. Razılıq Olmazsa: Mediasiya təşkilatından alınan arayışla məhkəməyə müraciət edilir.
2. Məhkəməyə Müraciət:
   1. Əgər mediasiyada razılıq əldə olunmazsa, məhkəməyə “Nikahın Pozulması Haqqında Ərizə” ilə müraciət edilməlidir.
   1. Tələb Olunan Sənədlər:
      1. Nikah haqqında şəhadətnamə (əsli).
      1. Uşaqların doğum haqqında şəhadətnamələri (əgər varsa).
      1. Şəxsiyyət vəsiqələrinin surətləri.
      1. Mediasiya arayışı.
      1. Dövlət rüsumunun ödənilməsi barədə qəbz (50 AZN).
3. Dövlət Rüsumunun Ödənilməsi:
   1. Mediasiya üçün: 60 AZN.
   1. Məhkəmə üçün: 50 AZN.
   1. Ümumi Xərc: 110 AZN.
4. Boşanma Ərizəsinin Hazırlanması:
   1. Ərizədə qeyd edilməlidir:
      1. Nikahın pozulma səbəbi.
      1. Uşaqların kimlə qalacağı ilə bağlı təkliflər.
      1. Aliment və əmlak bölgüsü ilə bağlı tələblər.
5. Məhkəmə Prosesi:
   1. Hazırlıq İclası: İlk iclasda tərəflərin barışması üçün imkanlar araşdırılır.
   1. Barışıq Dövrü: Məhkəmə tərəflərə razılığa gəlmək üçün 3 ay müddət təyin edə bilər.
   1. Məhkəmə Qərarı: Əgər barışıq mümkün olmazsa, nikah məhkəmə qərarı ilə ləğv edilir.

1.3. Boşanma prosedurlarına başlamadan əvvəl nəzərə alınması vacib olan məsələlər

Boşanma yalnız hüquqi bir addım deyil, həm də maliyyə və emosional çətinliklər yarada bilən bir prosesdir. Prosedura başlamazdan əvvəl aşağıdakı məsələləri nəzərə almaq vacibdir:

1.3.1. Hüquqi Hazırlıq

Uşaqların Gələcəyi və Himayəsi:

• Razılaşma olduqda: Valideynlər uşağın kimlə qalacağını birgə müəyyən edə bilər.
• Razılıq olmadıqda: Məhkəmə uşağın rifahını, valideynlərin maliyyə vəziyyətini və şəraitini nəzərə alaraq qərar verir.
• Aliment Öhdəlikləri:
  • 1 uşaq üçün gəlirin 1/4 hissəsi.
  • 2 uşaq üçün gəlirin 1/3 hissəsi.
  • 3 və daha çox uşaq üçün gəlirin 1/2 hissəsi.

Əmlakın Bölüşdürülməsi:

• Birgə mülkiyyət: Nikah dövründə əldə edilən əmlak bərabər bölünür.
• Şəxsi mülkiyyət: Hədiyyələr, miras və şəxsi əşyalar bölüşdürülmür.
• Evlilik müqaviləsi: Əgər müqavilə mövcuddursa, əmlak bölgüsü onun şərtlərinə uyğun aparılır.

Borclar:

• Nikah dövründə ailə ehtiyacları üçün götürülən kreditlər birgə məsuliyyət kimi bölünür.
• Şəxsi borclar isə ümumi əmlaka daxil edilmir.

1.3.2. Maliyyə Hazırlığı

Prosesin Xərcləri:

• Mediasiya və məhkəmə rüsumları: 110 AZN.
• Hüquqşünasın xidməti əlavə xərc yarada bilər.

1.3.4. Hüquqi Məsləhət

Hüquqşünasla İşləmək:

• Peşəkar hüquqşünas ərizə tərtibatında və məhkəmə prosesində dəstək göstərir.
• Əmlak və aliment məsələlərində hüquqlarınızın qorunmasını təmin edir.

1.3.5. Prosesin Uzunluğuna Təsir Edən Faktorlar

• Barışıq Müddəti: Məhkəmə barışıq üçün 3 aya qədər vaxt verə bilər.
• Mübahisələrin Səviyyəsi: Əmlak, aliment və himayə ilə bağlı razılıq yoxdursa, proses uzana bilər.
• Tərəflərin Anlaşması: Razılaşma varsa, proses daha sürətli tamamlanır.

2. Boşanma prosesi addımları

2.1. Boşanma ərizəsi

2.1.1. Ərizə necə yazılır?

Boşanma ərizəsi, nikahın hüquqi yollarla ləğvi üçün məhkəməyə təqdim edilən rəsmi sənəddir. Ərizənin düzgün hazırlanması prosesin səmərəli və daha sürətli aparılmasına imkan verir.

Ərizədə Olması Vacib Məlumatlar:

1. Məhkəmənin Adı və Ünvanı:
   1. Ərizə, tərəflərin nikah qeydiyyatı ünvanına və ya onların birinin yaşayış yerinə uyğun məhkəməyə ünvanlanmalıdır.
2. İddiaçı və Cavabdehin Məlumatları:
   1. Hər iki tərəfin adı, soyadı, ünvanı və şəxsiyyət vəsiqəsi məlumatları göstərilməlidir.
3. Nikah haqqında Məlumatlar:
   1. Nikahın nə vaxt və hansı qeydiyyat şöbəsində bağlandığı qeyd edilməlidir.
4. Boşanma Səbəbləri:
   1. Nikahın davam etdirilməsinin mümkün olmadığı hallar qısa və dəqiq izah edilməlidir (məsələn, ailədaxili münaqişələr, anlaşmazlıq və ya uşaqlara təsirlər).
5. Tələblər:
   1. Nikahın ləğvi.
   1. Əgər uşaqlar varsa, onların kimlə qalacağı barədə təkliflər.
   1. Aliment məbləği və ödənmə qaydası.
   1. Əmlak bölgüsü ilə bağlı tələblər.
6. Əlavələr:
   1. Ərizəyə əlavə olunan sənədlərin siyahısı təqdim edilməlidir.
7. Tarix və İddiaçının İmzası:
   1. Ərizə verildiyi tarixdə imzalanmalıdır.

---

Formata Uyğun Nümunə:

(şəhər/rayon) məhkəməsinə
İddiaçı: [Ad, Soyad, Ünvan, Telefon]Cavabdeh: [Ad, Soyad, Ünvan, Telefon]

Nikahın pozulması haqqında ərizə

Hörmətli Məhkəmə,
Mənimlə [cavabdehin adı və soyadı] arasında ___ tarixində bağlanmış nikahın pozulmasını xahiş edirəm. Nikah Azərbaycan Respublikasının ___ Qeydiyyat Şöbəsində qeydə alınmışdır.

Nikahın davam etdirilməsi mümkünsüzdür, çünki [səbəbləri izah edin, məsələn, ailədaxili münaqişələr, fərqli həyat tərzləri və s.]. Nikahdan ___ doğum tarixində doğulmuş ___ adlı uşağımız var. Uşağın mənim yanımda qalmasını və aliment öhdəliyinin cavabdeh tərəfindən təmin edilməsini xahiş edirəm.

Əmlak bölgüsü ilə bağlı müvafiq qərarların qəbul olunmasını və nikahın qanuni şəkildə ləğv edilməsini tələb edirəm.

Əlavələr:

1. Nikah haqqında şəhadətnamənin əsli.
2. Şəxsiyyət vəsiqəsinin surəti.
3. Uşağın doğum haqqında şəhadətnaməsinin surəti.
4. Mediasiya arayışı.
5. Dövlət rüsumunun ödənilməsi barədə qəbz.

Hörmətlə,
[Ad və Soyad][Tarix][İmza]

---

Ərizəni Yazarkən Diqqət Edilməli Hüquqi Məqamlar:

1. Hüquqi Terminologiya:
   1. Ərizədə hüquqi əsaslandırılmış ifadələrdən istifadə edin (məsələn, “Ailə Məcəlləsinin 19-cu maddəsinə əsasən…”).
2. Səbəblərin Konkretliyi:
   1. Boşanma səbəbləri şəxsi məlumatlar və sübutlarla təsdiqlənməlidir (ailədaxili zorakılıq halları, tibbi arayışlar və s.).
3. Tələblərin Dəqiqliyi:
   1. Aliment, uşaqların himayəsi və əmlak bölgüsü ilə bağlı konkret təkliflər yazılmalıdır.
4. Sənədlərin Düzgün Təqdimatı:
   1. Məhkəmə üçün tələb olunan sənədlər tam və düzgün şəkildə əlavə edilməlidir.

2.1.2. Ərizənin Məhkəməyə Təqdim Edilməsi Prosesi

Məhkəməyə Müraciət Üçün Tələb Olunan Sənədlər:

1. Boşanma Ərizəsi:
   1. Düzgün hazırlanmış və imzalanmış ərizə.
2. Nikah haqqında Şəhadətnamə:
   1. Əsli məhkəməyə təqdim olunmalıdır.
3. Şəxsiyyət Vəsiqələri:
   1. İddiaçının və cavabdehin şəxsiyyət vəsiqələrinin surətləri.
4. Uşaqların Doğum Haqqında Şəhadətnamələri:
   1. Əgər uşaqlar varsa, onların doğum sənədləri.
5. Mediasiya Arayışı:
   1. Mediasiya mərhələsinin başa çatdırıldığını təsdiqləyən sənəd.
6. Dövlət Rüsumunun Ödənilməsi barədə Qəbz:
   1. Mediasiya üçün: 60 AZN.
   1. Məhkəmə üçün: 50 AZN.

Məhkəməyə Müraciət Yolları:

1. Şəxsi Təqdimat:
   1. Ərizə və sənədlər məhkəməyə şəxsən təqdim edilir.
2. Poçt Vasitəsilə:
   1. Sənədlər notarial qaydada təsdiqlənərək poçtla göndərilə bilər.
3. Elektron Müraciət:
   1. “E-Məhkəmə” sistemi vasitəsilə təqdim edilə bilər.

Sənədlərin Qəbulu və İclas Tarixi:

• Sənədlərin Qəbulu:
  • Məhkəmə katibi sənədləri qəbul edir və qeydiyyata alır.
• Hazırlıq İclası:
  • Sənədlərin təqdim edilməsindən sonra məhkəmə hazırlıq iclasının tarixini təyin edir.

Prosesin Nəticəsi:

• Əgər sənədlər tam deyilsə, məhkəmə onların tamamlanması üçün vaxt verir.
• Tam sənədlər təqdim edildikdən sonra məhkəmə işə baxır və qərar qəbul edir.

Boşanma ərizəsi və məhkəməyə müraciət prosesi diqqət və dəqiqlik tələb edir. Ərizənin qanunvericiliyə uyğun hazırlanması, düzgün təqdim olunması və lazımi sənədlərin əlavə edilməsi, boşanma prosesini sürətləndirir və nəticənin hüquqi əsaslarla təmin edilməsinə kömək edir. Hüquqşünasın dəstəyindən istifadə etmək bu prosesdə səmərəli qərarlar qəbul etməyə imkan yaradır.

2.2. Boşanma prosesi uşaq varsa

2.2.1. Uşağın gələcəyi ilə bağlı qərarlar necə qəbul edilir?

Boşanma zamanı uşaqların hüquqlarını qorumaq və onların rifahını təmin etmək məhkəmənin əsas prioritetidir. Uşağın kimlə qalacağı və onun gələcəyi ilə bağlı qərarlar Azərbaycan Respublikasının Ailə Məcəlləsinə əsasən aşağıdakı qaydada müəyyən edilir:

1. Məhkəmə Qərarı:
   1. Əgər tərəflər uşağın kimlə qalacağı barədə razılığa gələ bilməzsə, məhkəmə məsələni tərəflərin təqdim etdiyi sübutlar əsasında həll edir.
   1. Məhkəmə uşağın rifahı, təhlükəsizliyi və inkişafı üçün ən yaxşı şəraiti təmin edə bilən valideyni seçir.
2. Valideynlərin Maddi və Yaşayış Şəraiti:
   1. Valideynlərin maddi durumu və yaşayış şəraiti qiymətləndirilir.
   1. Həmçinin, valideynin uşağa qayğı göstərmə qabiliyyəti nəzərə alınır.
3. Uşağın Fikri:
   1. 10 yaşdan yuxarı uşaqların hansı valideynlə qalmaq istədikləri barədə fikirləri məhkəmə tərəfindən nəzərə alınır.
4. Birgə Himayə:
   1. Tərəflər arasında razılıq olduqda məhkəmə uşağın hər iki valideynlə ünsiyyətini qorumaq məqsədilə birgə himayə hüququ təyin edə bilər.
5. Tərəflər Arasında Razılıq:
   1. Əgər valideynlər uşağın kimlə qalacağı və digər məsələlərdə razılığa gələ bilərlərsə, məhkəmə yalnız bu razılığı təsdiqləyir.

Uşağa Görə Aliment və Digər Öhdəliklər

Boşanma prosesi zamanı uşaq varsa, əsas diqqət onun rifahı, təhsili və gələcəkdəki yaşayış şəraitinə yönəlir. Azərbaycan qanunvericiliyi bu məsələlərdə uşağın hüquqlarını qoruyur və valideynlərə müvafiq öhdəliklər təyin edir.

Uşağın Gələcəyi ilə Bağlı Qərarlar Necə Qəbul Edilir?

• Valideyn Razılaşması:
  • Əgər valideynlər arasında razılaşma əldə olunarsa, uşağın yaşayacağı yer, təhsil, sağlamlıq və digər məsələlər qarşılıqlı razılıq əsasında həll edilir.
  • Valideynlər arasında razılaşma məhkəmə tərəfindən təsdiqlənir və qanuni qüvvəyə malik olur.
• Məhkəmə Qərarı:
  • Valideynlər razılığa gələ bilmədikdə, məhkəmə uşağın mənafeyini əsas götürərək qərar qəbul edir.
  • Qərar qəbul edilərkən uşağın yaşı, sağlamlıq durumu və hər iki valideynin maddi və mənəvi imkanları nəzərə alınır.
  • Uşağın maraqları, xüsusilə yaşından asılı olaraq onun öz fikri də nəzərə alına bilər.

Uşağa Görə Aliment və Digər Öhdəliklər

Uşağın saxlanılması ilə bağlı valideynlər arasında məsuliyyətlər qanunla müəyyən edilir:

• Aliment: Aliment valideynlərdən biri tərəfindən uşağın əsas ehtiyaclarını qarşılamaq məqsədilə ödənilir. Alimentin təyin olunması qaydaları aşağıda izah olunmuşdur.
• Digər Öhdəliklər: Alimentdən əlavə, valideynlər uşağın təhsil, sağlamlıq və sosial inkişafı ilə bağlı məsrəfləri birlikdə ödəməlidir.

2.3. Boşanma zamanı qadın hüquqları

2.3.1. Qadının hüquqları hansı hallarda qorunur?

Boşanma prosesi zamanı qadının hüquqları Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi, xüsusilə Ailə Məcəlləsi, Cinayət Məcəlləsi və digər müvafiq qanunlarla qorunur. Bu hüquqlar qadının maddi, mənəvi və sosial rifahını təmin etməyə yönəlib.

1. Maddi Hüquqların Qorunması

1. Əmlakın Bölgüsü:
   1. Nikah dövründə əldə edilən əmlak (ev, avtomobil və s.) bərabər şəkildə bölünür.
   1. Nikah müqaviləsi mövcuddursa, əmlak bölgüsü müqavilə şərtlərinə əsasən həyata keçirilir.
2. Aliment Hüququ:
   1. Qadın uşaqların saxlanması üçün aliment tələb edə bilər.
   1. Qadın əmək qabiliyyətini itiribsə və ya ciddi maliyyə çətinliyi ilə üzləşibsə, keçmiş həyat yoldaşından şəxsi ehtiyacları üçün də aliment tələb edə bilər.
3. Cehiz və Zinət Əşyaları:
   1. Cehiz və zinət əşyaları qadının şəxsi mülkiyyəti hesab edilir və ümumi əmlak bölgüsünə daxil edilmir.

2. Mənəvi Hüquqların Qorunması

1. Ailə Zorakılığı və Təhlükəsizlik:
   1. Qadına qarşı zorakılıq (fiziki və ya psixoloji) halları mövcuddursa, qadın hüquq-mühafizə orqanlarına müraciət edə bilər.
   1. Məhkəmə tərəfindən mühafizə orderi verilə bilər, bu da zorakılıq edən şəxsin qadına yaxınlaşmasını qadağan edir.
2. Şəxsi Məlumatların Qorunması:
   1. Boşanma prosesi zamanı qadının şəxsi məlumatları qanunla qorunur.
3. Uşaqların Himayəsi və Psixoloji Dəstək:
   1. Qadın uşaqların rifahı üçün dövlətin təklif etdiyi psixoloji dəstək proqramlarından yararlana bilər.
   1. Uşağın himayəsi məhkəmə tərəfindən təyin olunsa da, qadının qayğı bacarığı əsas götürülür.

3. Sosial və Hüquqi Hüquqlar

1. Uşaqların Himayəsi:
   1. Qadın məhkəmədən uşaqların yanında qalmasını tələb edə bilər.
   1. Məhkəmə qadının yaşayış şəraitini və valideynlik qabiliyyətini nəzərə alır.
2. İqtisadi Təminat və İşlə Təmin Edilmə:
   1. Əgər qadın boşanmadan sonra maddi çətinlik çəkirsə, dövlət tərəfindən sosial dəstək proqramlarından istifadə edə bilər.
   1. Xüsusi ehtiyacları olan qadınlara əlavə yardımlar təqdim edilir.
3. Hüquqi Yardım:
   1. Maddi imkanı olmayan qadınlara dövlət tərəfindən pulsuz hüquqi yardım təmin edilir.
   1. Qadın hüquqşünas dəstəyindən istifadə edərək əmlak bölgüsü, aliment və digər məsələlərdə hüquqlarını qoruya bilər.

4. Hüquqların İcrasının Tətbiq Edildiyi Xüsusi Hallar

1. Əmlak Bölgüsü ilə Bağlı Mübahisələr:
   1. Əgər keçmiş həyat yoldaşı əmlakı gizlədərsə və ya bölgüdən imtina edərsə, qadın məhkəməyə müraciət edə bilər.
2. Uşaqlarla Görüşmə Problemləri:
   1. Keçmiş ər uşaqları qadına verməkdən imtina edərsə və ya görüş hüququna mane olarsa, qadın hüquqlarının qorunması üçün məhkəməyə müraciət edə bilər.
3. Alimentin Ödənilməməsi:
   1. Keçmiş həyat yoldaşı aliment öhdəliyini yerinə yetirməzsə, qadın icra orqanlarına müraciət edərək alimentin məcburi tutulmasını tələb edə bilər.
4. Zorakılıq və Təhlükəsizlik Tədbirləri:
   1. Zorakılıq hallarında qadın məhkəmədən mühafizə orderi tələb edə bilər.

2.3.2. Qadına Qarşı Zorakılıq Varsa, Necə Mübarizə Aparılmalıdır?

Zorakılıq qadınların boşanma zamanı qarşılaşa biləcəyi ən ciddi problemlərdən biridir. Azərbaycan qanunvericiliyi qadınların təhlükəsizliyini və hüquqlarını qorumaq üçün müxtəlif mexanizmlər təklif edir.

1. Hüquqi Müdafiə Mexanizmləri

1. Hüquq-Mühafizə Orqanlarına Müraciət:
   1. Qadın zorakılıq hallarında polisə müraciət edə bilər.
   1. Təsdiqedici sübutlar (şəxsi izahat, tibbi arayış, şahid ifadələri) təqdim olunmalıdır.
2. Mühafizə Orderi:
   1. Qanuna əsasən, qadın zorakılıq edən şəxsdən qorunmaq üçün mühafizə orderi tələb edə bilər.
   1. Mühafizə orderi zorakılıq edən şəxsin qadına yaxınlaşmasını və ya təhdid etməsini qadağan edir.
3. Cinayət və Mülki Məsuliyyət:
   1. Zorakılıq törədən şəxslər Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsi ilə məsuliyyətə cəlb edilir.
   1. Məhkəmə zorakılıq nəticəsində qadına dəyən zərərin ödənilməsi barədə qərar çıxara bilər.

2. Qanunvericilik Təməli

1. “Məişət Zorakılığının Qarşısının Alınması Haqqında” Qanun:
   1. Qanun fiziki, psixoloji, iqtisadi və seksual zorakılığın qarşısının alınmasını tənzimləyir.
   1. Qurbanlara hüquqi və sosial dəstək göstərilir.
2. Ailə Məcəlləsi:
   1. Zorakılıq hallarını xüsusi vəziyyət kimi nəzərə alır və qadının hüquqlarını üstünlük təşkil edən qaydada qoruyur.

3. Sosial və Psixoloji Yardım

1. Sığınacaqlar:
   1. Zorakılıq qurbanları üçün dövlət və qeyri-hökumət təşkilatlarının sığınacaqları mövcuddur.
   1. Sığınacaqlar qadınlara təhlükəsiz mühit və psixoloji dəstək təklif edir.
2. Psixoloji Yardım:
   1. Qadın psixoloqlardan dəstək ala bilər və zorakılıqdan sonra emosional vəziyyətini bərpa edə bilər.
3. İqtisadi Yardım:
   1. Maddi çətinliklərlə üzləşən qadınlar sosial yardım proqramlarından faydalana bilər.

4. Təhlükəsizlik Tədbirləri

1. Təcili Yardım Xidmətləri:
   1. Qadın təhlükə hiss etdikdə dərhal 102 (polis) xidmətinə müraciət edə bilər.
2. Sübutların Toplanması:
   1. Tibbi arayış, təhdid mesajları, şahid ifadələri zorakılıq faktını təsdiqləmək üçün vacibdir.

2.4. Boşanma zamanı əmlakın bölünməsi

2.4.1. Evlilik müddətində əldə edilən əmlakın bölüşdürülməsi

Nikah dövründə əldə edilən əmlak Azərbaycan Respublikasının Ailə Məcəlləsinin 29-cu maddəsinə əsasən birgə mülkiyyət hesab edilir və boşanma zamanı tərəflər arasında bərabər şəkildə bölünür.

Bölünən Əmlak

Birgə mülkiyyətə daxil olan əmlak növləri:

1. Daşınar və Daşınmaz Əmlak:
   1. Evlər, torpaq sahələri, avtomobillər, məişət texnikası və digər maddi əmlak.
2. Ümumi Gəlirlər:
   1. Tərəflərin əmək haqqı, biznes gəlirləri, pensiya və sosial müavinətləri.
3. Ümumi İstifadə Üçün Alınmış Əşyalar:
   1. Mebel, elektronika və digər ailə istifadəsi üçün alınan əşyalar.

Bölünməyən Əmlak

Şəxsi mülkiyyət hesab edilən və birgə mülkiyyətə daxil olmayan əmlaklar:

1. Nikahdan Əvvəl Əldə Edilən Əmlak:
   1. Nikahdan əvvəl tərəflərdən birinə məxsus olan əmlak (ev, torpaq və s.).
2. Şəxsi İstifadə Əşyaları:
   1. Geyim və şəxsi istifadə üçün nəzərdə tutulan əşyalar.
3. Hədiyyə və Miras Yolu ilə Əldə Edilən Əmlak:
   1. Nikah dövründə olsa belə, tərəflərdən birinə verilən hədiyyələr və ya miraslar.

Məhkəmə Təcrübəsində Nəzərə Alınan Amillər

Məhkəmə əmlak bölgüsü zamanı aşağıdakı faktorları nəzərə alır:

1. Uşaqların Mənafeyi:
   1. Əgər uşaqlar ananın himayəsində qalırsa, məhkəmə əmlak bölgüsündə onun rifahını təmin etmək üçün geniş təminatlar tətbiq edə bilər.
2. Maddi Vəziyyət:
   1. Tərəflərin gəlirləri və yaşayış şəraiti əsas götürülür.
3. Əmlakın Mənşəyi:
   1. Əmlakın nikah dövründə əldə edilib-edilmədiyi müəyyən edilir.

2.4.2. Evlilik Müqaviləsi və Əmlakın Bölünməsi

Evlilik Müqaviləsinin Əhəmiyyəti

Evlilik müqaviləsi tərəflərin əmlakla bağlı hüquq və vəzifələrini əvvəlcədən tənzimləyən hüquqi sazişdir. Nikahdan əvvəl və ya nikah dövründə bağlanaraq boşanma zamanı mübahisələrin qarşısını almaq üçün hüquqi əsas yaradır.

Müqavilə ilə Tənzimlənən Məsələlər

1. Əmlakın Aidiyyəti:
   1. Nikah dövründə əldə edilən əmlakın hansı tərəfə aid olacağı.
2. Əmlakın Bölüşdürülməsi:
   1. Boşanma zamanı əmlakın necə bölüşdürüləcəyi.
3. Borcların və Kreditlərin Bölüşdürülməsi:
   1. Ümumi borcların hansı tərəfə aid ediləcəyi.

Müqavilənin Hüquqi Gücü

• Müqavilə tərəflərin razılığı əsasında hazırlanır və məhkəmə tərəfindən təsdiqlənir.
• Əgər evlilik müqaviləsi yoxdursa, əmlak bölgüsü Ailə Məcəlləsinin qaydalarına uyğun həyata keçirilir.

Müqavilənin Üstünlükləri

1. Mübahisələrin Qarşısını Alır:
   1. Əmlakla bağlı mübahisələrə ehtiyac qalmır.
2. Daha Sürətli Proses:
   1. Məhkəmə prosesini sürətləndirir və səmərəli aparılmasını təmin edir.
3. Fərdi Razılaşmalar:
   1. Tərəflər öz şərtlərinə uyğun razılaşma əldə edə bilirlər.

Müqavilə Olmadıqda

Evlilik müqaviləsi bağlanmayıbsa, məhkəmə əmlakı qanunvericiliyə uyğun olaraq bərabər şəkildə bölüşdürür.

Əlavə Hüquqi Məsələlər

1. Ümumi Borcların Bölüşdürülməsi:
   1. Nikah dövründə ailə ehtiyacları üçün götürülən borclar və kreditlər tərəflər arasında bölüşdürülür.
   1. Şəxsi borclar ümumi əmlaka daxil edilmir.
2. Uşaqların Maraqları:
   1. Əgər uşaqların rifahı üçün xüsusi təminatlar tələb olunursa, məhkəmə əmlakı qeyri-bərabər şəkildə bölüşdürə bilər.

3. Boşanma Prosesi Haqqında Ən Yaxşı Təcrübələr və Məsləhətlər

3.1. Mediasiya (Hüquqi vasitə)

3.1.1. Boşanma prosesində mediasiya nədir?

Mediasiya, tərəflər arasında yaranmış mübahisələrin məhkəməyə müraciət etmədən, sülh yolu ilə və qarşılıqlı razılaşma əsasında həll edilməsi üçün tətbiq olunan hüquqi vasitədir. Mediasiya, xüsusilə boşanma proseslərində hüquqi, maliyyə və emosional yükü azaltmaq üçün effektiv üsul kimi istifadə olunur.

Mediasiyanın Hüquqi Əsasları

• “Mediasiya Haqqında Qanun”: Bu qanun mediasiya prosesinin hüquqi əsaslarını müəyyən edir. Proses, həm tərəflərin hüquqlarını qorumağa, həm də mübahisələrin obyektiv həllinə xidmət edir.

Mediasiyanın Üstünlükləri

1. Məhkəmə Prosesini Azaldır:
   1. Mediasiya hüquqi xərcləri və qarşıdurma hallarını minimuma endirir.
2. Uşaqların Maraqlarını Qoruyur:
   1. Emosional təsirləri azaldaraq, uşaqların rifahını təmin edir.
3. Maliyyə və Əmlak Mübahisələrinin Həlli:
   1. Əmlak bölgüsü və aliment məsələlərində daha sürətli razılığa gəlməyə kömək edir.

3.1.2. Hüquqi Tərəflər Arasında Mediasiyanın Rolu

1. Sülh Yolu ilə Həll:
   1. Tərəflər mediator vasitəsilə birbaşa müzakirə aparır və razılıq əldə edir. Bu, münaqişələrin dərinləşməsinin qarşısını alır.
2. Uşaqların Maraqlarının Qorunması:
   1. Mediasiya uşaqların saxlanması və alimentlə bağlı məsələlərdə razılaşma əldə etmək üçün daha əlverişli mühit yaradır.
3. Hüquqi Protokolun Gücü:
   1. Mediasiya nəticəsində əldə edilən razılaşma yazılı protokolla təsdiqlənir və hüquqi qüvvəyə malikdir.

3.1.3. Mediasiya Prosesi

Mediasiya prosesi aşağıdakı mərhələlərdən ibarətdir:

1. İlkin Görüş:
   1. Tərəflər mediatorla görüşərək prosesin məqsədləri və şərtləri barədə məlumat alırlar.
2. Razılığın Təsdiqi:
   1. Mediasiya könüllü prosesdir və yalnız tərəflərin razılığı ilə həyata keçirilir.
3. Müzakirələr:
   1. Mediator tərəflərin fikirlərini dinləyir və münaqişələri analiz edərək həll yolları təklif edir.
4. Protokolun Təsdiqi:
   1. Razılıq əldə edildikdə, bu razılıq protokol formasında yazılır və hüquqi sənəd kimi qəbul edilir.
5. Razılığın Əldə Edilməməsi:
   1. Əgər razılıq əldə olunmazsa, mediator tərəfindən hesabat hazırlanır və mübahisə məhkəməyə yönləndirilir.

3.2. Boşanmanın Sürəti və Müddəti

Boşanma prosesinin müddəti tərəflərin vəziyyətindən və mübahisələrin mürəkkəbliyindən asılıdır.

3.2.1. Boşanma Prosesi Nə Qədər Davam Edir?

1. Qeydiyyat Şöbəsində Boşanma:
   1. Tərəflər arasında razılıq varsa, proses 30 gün ərzində yekunlaşır.
2. Məhkəmə Qaydası ilə Boşanma:
   1. Əgər mübahisəli məsələlər mövcuddursa (məsələn, uşaqların saxlanması və əmlak bölgüsü), proses 2-6 ay arasında davam edə bilər.
3. Mediasiya ilə Boşanma:
   1. Mediasiyada razılıq əldə edildikdə, proses 1-2 ay ərzində tamamlanır.

3.2.2. Boşanma Müddətinə Təsir Edən Amillər

1. Tərəflərin Razılığı:
   1. Razılıq varsa, proses daha sürətlə başa çatır.
2. Mediasiyanın Effektivliyi:
   1. Mediasiya tərəflər arasında razılıq əldə edilməsini asanlaşdırır və məhkəmə prosesini sürətləndirir.
3. Məhkəmə İş Yükü:
   1. Məhkəmənin iş yükü prosesin müddətinə təsir edir.
4. Mübahisələrin Mürəkkəbliyi:
   1. Əmlak və uşaqlarla bağlı ciddi mübahisələr müddəti uzada bilər.
5. Barışıq Dövrü:
   1. Məhkəmə, tərəflərə barışıq üçün 3 aya qədər müddət təyin edə bilər ki, bu da prosesi uzadır.

4. Alimentin Tənzimlənməsi

4.1. Alimentin Hesablanması

Aliment məbləği valideynin gəliri və uşağın ehtiyaclarına əsasən müəyyən edilir:

1. Faizlə Hesablanma:
   1. 1 uşaq üçün: Valideynin gəlirinin 1/4 hissəsi.
   1. 2 uşaq üçün: Valideynin gəlirinin 1/3 hissəsi.
   1. 3 və daha çox uşaq üçün: Valideynin gəlirinin 1/2 hissəsi.
2. Sabit Məbləğ:
   1. İşsiz olan valideynlər üçün məhkəmə sabit məbləğ təyin edir.
   1. 2024-cü il üçün minimum məbləğ: 235 manat.
   1. 2025-ci ildən: 246 manat.

4.2. Aliment Ödəməkdən Azad Olma Halları

1. Uşaq 18 yaşına çatdıqda:
   1. Aliment ödənişi dayanır (xüsusi ehtiyaclar istisna olmaqla).
2. Himayədarlıq:
   1. Uşaq digər valideynin və ya üçüncü şəxsin himayəsindədirsə

4.3. Aliment Məbləği və 2024 və 2025

• 2024-cü il üçün alimentin minimum məbləğ: 235 manat.
• 2025-ci il üçün alimentin minumum məbləği: 246 manat.
• İllik Artım: Məbləğ iqtisadi göstəricilərə əsasən yenilənir.

4.4. Alimentin Ödənilməməsi

Aliment öhdəliyini yerinə yetirməyənlərə qarşı qanunvericilikdə sərt tədbirlər nəzərdə tutulur:

1. İcra Orqanlarının Müdaxiləsi:
   1. Aliment alan tərəf icra orqanlarına müraciət edə bilər.
2. Cəza Tədbirləri:
   1. Əmək haqqına və əmlaka həbs qoyulması.
   1. İnzibati cərimələr və cinayət məsuliyyəti tətbiqi.

5. Əlavə Məsələlər və Hüquqi Yardım

5.1. Hüquqi Məsləhət Almaq

Hüquqi yardım boşanma prosesində hüquqlarınızı qorumaq üçün vacibdir:

1. Sənədlərin Düzgün Hazırlanması:
   1. Nikah və doğum şəhadətnamələri, gəlir sənədləri kimi sənədlərin təqdim olunması təmin edilir.
2. Prosesin Sürətləndirilməsi:
   1. Hüquqşünasların iştirakı məhkəmə prosedurlarını sürətləndirir.